NAZIONALISMO ETNIKO ETA HEGEMONIKOAK JUGOSLAVIAN (V)

IDENTITATEEN ERAIKUNTZARAKO ALDAGAIAK

Identitate nazional komun baten eraikuntzan aldagai kulturalei hainbesteko garrantzirik eman ez zitzaien bitartean, ikus dezakegu identitate nazional lokalak elementu hauen gainean eraiki zirela. Hiru aldagai azpimarratuko nituzke, eraikuntza horretan:

1. Hizkuntza. Hiru hizkuntza aurkitzen ditugu Jugoslavia osatzen duten nazioen artean: serbo – kroata, Serbian, Kroazian, Montenegron eta Bosnia – Herzegovinan erabilia; esloveniera, Eslovenian mintzatua; eta mazedoniera, hegoaldeko errepublika mazedoniarrekoa. Elementu honen izaera eraikitzailea argi utzi dute errepublika ezberdinek, bereziki federazioaren hausturaren ostean: hizkuntza berdina zenaren arteko haustura bat ematen da: lehen serbo – kroaziartzat ezagutzen zenaren lekuan, gaur egun serbiera, kroaziera eta bosniera aurkitu ditzakegu, baina fenomeno hau ez da errepublika independenteen eskutik etorri soilik: Jugoslavia barneko lehen adierazpen abertzaleak kulturaren mundutik etorri zirela eta, 1967an aski ezaguna zen “Hizkuntza literario kroaziarraren izen eta posizioaren deklarazioa”. Hala ere, esan beharra dago muga linguistikoek ez zutela halabeharrez muga nazionalekin harremana izan beharrik.

2. Erlijioa. Nahiz eta Jugoslaviako nazio ezberdinen arteko gatazka erlijiosoa ez izan, ezaugarri honek paper esanguratsua jokatzen du nazio bakoitzaren identitatean. Kristautasun ortodoxoa Serbian, Montenegron eta Mazedonian aurkitu dezakegu, eliza ortodoxoak serbiar nazionalismoan jokatu duen papera garrantzitsua izan delarik. Bestetik, kristau katolikoak Eslovenia eta Kroazia ditugu. Bigarrenaren kasuan, konfesionaltasunak pisu historiko handia du herritarren izaera kroaziarrean, nazio hau izan baitzen inperio otomandarraren aurkako gotorleku nagusia. Serbiar ugarik, inperio otomandarretik ihesi, alde egin zuten euren herritik Kroazia aldera, gaur egungo gutxiengoen konfigurazioa osatuz. Azkenik, erlijio musulmanak historikoki jokatu duen papera ere azpimarragarria da; inperio otomandarrak Bosnia fede islamiarrera bultzatu zuen, gaur egun gehiengoa osatuz. Bertan bizi diren katoliko eta ortodoxoek ordea, bosniartzat baino, kroaziartzat eta serbiartzat jotzen dute, hurrenez hurren, euren burua. Banaketa zabal honek kontzientzia nazional gutxien duen errepublika izatera eraman du Bosnia, baina era berean, bertako nazioek etnia eta hizkuntza konpartitzen zuten. Gainera, erlijioa ere faktore klabea da Kosovoko gatazkan, Kosovotik otomandarrek kaleratu baitzituzten serbiarrak, lurralde hura islamismora bihurtutako albaniarrez beteaz. Gaur egun, albaniar jatorriko biztanleak %80 dira Kosovon.

3. Historia komuna. Elementu honek garrantzia handia izan du nazio bakoitzaren lurralde eta askatasun aldarrikapenei dagokionean. Mazedoniaren salbuespenarekin, nazio guztiek izan dute esperientzia historiko independente bat, bereziki Serbia eta Kroaziak. Historia komunaren elementua, lurralde bati lotuz gero, nahitaezko aldagaia bihurtzen zaigu Kosovoko gatazka ulertu nahi badugu, probintzia hau baita serbiar nazioaren sorleku historikoa.